Afdeling voortplantingsimmunologie

Wat is voortplantingsimmunologie?

We kunnen het immuunsysteem definiëren als het geheel van afweermechanismen tegen externe aanvallen.  Er zijn twee soorten: de aangeboren immuniteit, die in elk levend wezen aanwezig is; en de verkregen immuniteit, die voor de reactie van ons afweersysteem zorgt. Door opnieuw in contact te komen met dezelfde oorzaak is het mogelijk om snel en gecoördineerd te reageren.

Het immuunsysteem bestaat uit:

• witte bloedcellen of leukocyten
• eiwitten, zoals immunoglobulinen of antilichamen
• en andere chemische bemiddelaars, zoals cytokinen.

Wat doet de Afdeling Immunologie?

De afdeling Reproductieve Immunologie van Instituto Bernabeu bestudeert en plant de nodige diagnostische en therapeutische maatregelen om ervoor te zorgen dat het immuunsysteem geen obstakel wordt voor het bereiken en behouden van een zwangerschap.

Kan ik mijn embryo’s afstoten en daarom niet zwanger worden?

Een van de meest geavanceerde functies van het immuunsysteem is om eigen eiwitten en structuren van het lichaam te kunnen onderscheiden van vreemde. Een zwangerschap betekent een uitdaging voor de werking van het immuunsysteem. Gedurende negen maanden moet het de aanwezigheid van een nieuw organisme, dat immunologisch gezien verschilt van de rest van het weefsel van de moeder, verdragen en in stand houden.

Een veel voorkomende misvatting is dat het gedrag van het immuunsysteem ten opzichte van het embryo te vergelijken is met een orgaantransplantatie. In tegenstelling tot dit laatste, dat volledig kunstmatig is (onze biologie is niet ontworpen voor orgaantransplantaties), is een zwangerschap een natuurlijke en overwogen situatie binnen de evolutie. Het laat een ander organisme dan dat van een vrouw toe om normaal te groeien en zich te ontwikkelen.

Hoewel de fijne kneepjes van dit proces bij de mens niet diepgaand worden opgehelderd, weten we wel dat het immuunsysteem een actieve rol speelt bij de ontwikkeling van fundamentele organen in de zwangerschap, zoals de placenta, en dat de stoornissen ervan ziekten of problemen veroorzaken tijdens de zwangerschap.

Welke afweerproblemen kunnen het uitblijven van een zwangerschap verklaren?

Als we eenmaal de meest voorkomende problemen die het falen van de voortplanting bij het stel kunnen verklaren – de aanwezigheid van chromosoomafwijkingen in sperma of eicellen, of anatomische of endocriene problemen – hebben uitgesloten, zijn er verschillende pathologieën of immunologische stoornissen die van invloed kunnen zijn op de levensvatbaarheid of de normale ontwikkeling van een zwangerschap.

De meest voorkomende is een auto-immuunziekte genaamd Anti-Phospholipid Syndroom. Het ontwikkelt auto-antilichamen, of antilichamen tegen eigen eiwitten, die niet moeten worden gemaakt. Op een bepaald moment in een immuunreactie is de synthese ervan toegestaan en het onderhoud ervan bevorderd, tegen een reeks eiwitten die geassocieerd worden met de fosfolipiden van de bloedvatmembranen. Antifosfolipide-syndroom wordt vaak geassocieerd met een verhoogd risico op stollingsproblemen, zoals arteriële of veneuze trombose, en kan ook geassocieerd worden met herhaalde miskramen bij de afwezigheid van trombose-ontwikkelingen, vroeggeboorte of verminderde foetale groei.

Hoe kunnen afweerproblemen in verband met de vruchtbaarheid worden behandeld?

Afhankelijk van de pathologie zijn er verschillende behandelingsopties die zijn afgestemd op de klinische voorgeschiedenis en de resultaten van de laboratoriumtests.

De afdeling Reproductieve Immunologie van Instituto Bernabeu biedt een evaluatie en behandeling voor en na de bevruchting en gedurende de hele zwangerschap.

Immunologische factoren:

• De studie van het antifosfolipide-syndroom is soms complex, gezien het scala aan te testen antilichamen al enkele jaren toeneemt en de resultaten niet vaak uitwisselbaar zijn in de verschillende diagnosetechnieken.
• Andere immunologische factoren die een rol hebben gespeeld bij de ontwikkeling van de ziekte tijdens de zwangerschap zijn de studie van het zogenaamde KIR-genotype en de HLA-C-typering. Het genotype bestaat uit de studie van de genetische varianten van een bepaald gen of een bepaalde set van genen.

In dit geval zijn de onderzochte genen de genen die aanleiding geven tot de receptoren van een type witte bloedcel genaamd NK (natural killer cells). Deze speelt een actieve en heilzame rol in de ontwikkeling van de zwangerschap. De NK-cel behoort tot de groep van de lymfocyten, maar in tegenstelling tot T- en B-lymfocyten, die specifieke receptoren hebben voor bepaalde ziekteverwekkers, hebben ze die specificiteit niet. Ze zijn afhankelijk van de activering van een reeks receptoren die ofwel stimulatoren ofwel remmers voor de cel zijn. Op die manier wordt de blootstelling aan verschillende moleculen geïntegreerd in een activerend of blokkerend signaal. Onder deze receptoren bevinden zich de zogenaamde KIR-receptoren. De moleculen die hen stimuleren komen meestal uit de groep die we HLA noemen, en meer specifiek HLA-C. HLA-moleculen zijn verantwoordelijk voor de kennis van het immuunsysteem over wat er in elke cel gebeurt. Het is een soort venster waardoor het immuunsysteem als kwaliteitscontrole observeert dat een cel de juiste eiwitten aanmaakt, of in plaats daarvan afwijkende eiwitten synthetiseert, zoals bij kanker, of vreemde eiwitten, zoals bij een virale infectie.

HLA-moleculen worden geassocieerd met gefabriceerde eiwitten en worden blootgesteld voor de controle van het immuunsysteem. Tijdens de zwangerschap worden NK-cellen gevonden in het slijmvlies van de baarmoeder en HLA-C-moleculen aan het oppervlak van de cellen die afkomstig zijn van het embryo of de trofoblast. De interactie tussen deze HLA-C-moleculen en de KIR-receptoren van de NK-cellen maakt een reeks veranderingen mogelijk met het oog op een juiste voeding voor de baby. Hoewel nog steeds in studie, kunnen bepaalde combinaties van het KIR- en HLA-C-genotype problemen opleveren voor de passende verandering van structuren die moeten worden aangepast om de normale ontwikkeling van een zwangerschap mogelijk te maken. Ze zijn daarnaast de laatste jaren ook verbonden aan de ontwikkeling van herhaalde miskramen. We zijn echter nog lang niet in staat om een echt oorzakelijk verband te leggen tussen deze factoren en implantatie falen en herhaalde miskramen, daar ze op dit moment moeten worden beschouwd als experimentele studies.

Welke rol spelen andere auto-immuunziekten bij de innesteling van embryo’s? Hoe worden ze gediagnosticeerd? 

De volgende ziekten kunnen de normale ontwikkeling van een zwangerschap beïnvloeden:

• auto-immuun hypothyreoïdie
• coeliakie met herhaalde blootstelling aan gluten
• en talrijke auto-immuunziekten (lupus, multiple sclerose, ziekte van Crohn…)

Klinisch en analytisch onderzoek

Het is belangrijk om een klinisch en analytisch onderzoek uit te voeren om de aanwezigheid van deze ziekten, die het normale verloop van een zwangerschap kunnen beïnvloeden, uit te sluiten.

Voor de studie is het van belang om de meting van bepaalde parameters van het immuunsysteem, op een punctuele of herhaalde manier, te hebben. Niet alle onderzoeken die beschikbaar zijn voor de studie van het immuunsysteem zijn nodig om een mogelijke afweerfactor te diagnosticeren die het falen van de voortplanting bemoeilijkt of verklaart.

Een gedetailleerde klinische voorgeschiedenis is van groot belang en toont de noodzaak aan om geavanceerde tests te onderzoeken (of niet), zoals studies naar de kwantificering of functionaliteit van bepaalde cellen en cytokines van het immuunsysteem.

Deze worden meestal gevraagd in andere contexten zoals immuundeficiënties of systemische auto-immuunziekten en niet noodzakelijk aan stellen met voortplantingsproblemen.